Buli Siber: Memahami, Mengatasi, dan Mencegah Gangguan Dalam Talian

Walaupun sering dikaitkan dengan remaja, buli siber boleh menjejaskan sesiapa sahaja. Statistik menunjukkan Malaysia kini berada di tangga kedua tertinggi di Asia untuk kes buli siber remaja, menjadikannya isu mendesak untuk ditangani.

Apa Itu Buli Siber? 

Buli siber ialah perbuatan menyakitkan yang dilakukan secara sengaja dan berulang menggunakan teknologi digital. Ia merangkumi penghantaran mesej bermusuhan, penyebaran khabar angin, pendedahan maklumat peribadi, atau pengasingan daripada kumpulan dalam talian. Tidak seperti buli tradisional, buli siber boleh tersebar meluas, kekal dalam talian tanpa had masa, dan memberi kesan jangka panjang kepada mangsa.

Punca-Punca Buli Siber

Buli siber berlaku kerana gabungan faktor psikologi, sosial, budaya, dan teknologi yang saling berkait. Ramai pembuli tidak menyedari betapa seriusnya kesan perbuatan mereka, malah ada yang menganggapnya sekadar gurauan. Berikut adalah punca utama buli siber:

1. Tekanan Rakan Sebaya

Remaja sering terlibat dalam gangguan dalam talian kerana mahu diterima kumpulan. Mereka mengikut tindakan rakan tanpa menilai betul salahnya. Tekanan ini menjadikan buli siber alat untuk menunjukkan kesetiaan, meningkatkan status sosial, atau mengelakkan diri daripada dipinggirkan.

2. Anonimiti dan Topeng Digital

Teknologi membolehkan pembuli beroperasi tanpa identiti sebenar. Anonimiti digital mengurangkan rasa bersalah dan meningkatkan keberanian untuk menghina, mengugut, atau menyebarkan maklumat palsu. Persona maya ini sering berbeza dengan tingkah laku mereka di dunia nyata.

3. Niat Membalas Dendam atau Drama

Sesetengah kes penganiayaan digital berlaku kerana pembuli mahu “membalas” dendam atas konflik peribadi. Ada juga yang melakukannya sekadar untuk mencetuskan drama dalam talian, tanpa mempertimbangkan kesan psikologi terhadap mangsa.

4. Kurang Empati dan Literasi Digital

Kurangnya kesedaran tentang perasaan orang lain menyebabkan ejekan atau sindiran dianggap perkara biasa. Kanak-kanak dan remaja yang tidak diajar literasi digital mudah terjebak dalam buli siber kerana gagal memahami tanggungjawab etika ketika berkomunikasi di alam maya.

5. Penggunaan Teknologi Berlebihan

Semakin lama seseorang meluangkan masa di media sosial, forum, atau permainan video dalam talian, semakin tinggi risiko mereka terlibat sama ada sebagai mangsa atau pelaku. Ketagihan teknologi juga menjadikan buli siber lebih kerap dan lebih sukar dihentikan.

Kesan-Kesan Buli Siber

Buli siber memberi kesan yang lebih serius berbanding buli tradisional kerana ia boleh berlaku tanpa henti, disaksikan ramai, dan meninggalkan kesan jangka panjang. Mangsa sering berasa tidak selamat walaupun di rumah, kerana serangan boleh menembusi ruang peribadi mereka melalui telefon atau komputer.

1. Kesan Emosi

Buli siber mencetuskan tekanan emosi yang mendalam. Mangsa sering berasa malu, marah, dan terasing apabila mesej atau gambar negatif tersebar secara meluas. Rasa tidak berdaya semakin kuat apabila pembuli menggunakan akaun anonim, menjadikan mangsa tidak tahu siapa yang menyerang mereka atau bila ia akan berhenti.

2. Kesan Kesihatan Mental

Buli siber dikaitkan rapat dengan depresi, kebimbangan, dan harga diri yang rendah. Mangsa mungkin hilang minat dalam aktiviti yang sebelum ini menyeronokkan dan menunjukkan tanda-tanda penarikan diri sosial. 

3. Kesan Tingkah Laku

Mangsa buli siber sering mengubah tingkah laku mereka untuk mengelakkan gangguan. Ada yang lebih tertutup tentang aktiviti dalam talian, menunjukkan kegelisahan apabila menerima notifikasi, atau ponteng sekolah kerana takut berdepan dengan rakan sebaya. 

Dalam kes yang lebih serius, sebahagian mangsa terjerumus kepada penyalahgunaan alkohol atau dadah sebagai cara untuk melupakan kesakitan emosi.

4. Kesan Fizikal

Tekanan berterusan daripada buli siber boleh muncul dalam bentuk fizikal. Mangsa kerap mengalami masalah tidur seperti insomnia atau mimpi buruk. Gangguan makan, sakit perut, loya, dan ketegangan otot juga sering dilaporkan. Gejala ini membuktikan bahawa kesan buli siber bukan hanya bersifat psikologi, tetapi turut merosakkan kesihatan tubuh.

Mengapa Sokongan Profesional Penting Untuk Mangsa Buli Siber

Sokongan profesional penting kerana kesan buli siber boleh merosakkan kesihatan mental dan emosi. Mangsa berisiko mengalami depresi, kebimbangan, dan rasa tidak berdaya tanpa intervensi pakar.

• Kaunseling dan terapi membantu mangsa menguruskan emosi, membina ketahanan, dan mencari strategi daya tindak.

• Pemerhatian ibu bapa terhadap tanda awal seperti perubahan mood atau kerahsiaan berlebihan boleh mempercepatkan bantuan profesional.

Mengakhiri Perjuangan Menentang Buli Siber Dengan Soul Space

Buli siber boleh meninggalkan kesan emosi, mental, dan fizikal yang mendalam, tetapi ia bukanlah sesuatu yang perlu ditanggung sendirian. Dengan sokongan yang betul, mangsa boleh membina semula keyakinan diri, mengatasi trauma, dan kembali berfungsi dengan lebih sihat dalam kehidupan harian.

Di sinilah Soul Space berperanan. Soul Space ialah pusat kesihatan mental berlesen dan mampu milik di Malaysia, dipercayai kerana kaunselor serta psikologinya yang berdaftar dengan LKM. Kami menawarkan sesi bermula serendah RM60, dengan subsidi untuk pelajar dan komuniti B40. Kami juga inklusif, menyokong LGBTQIA+, serta menyediakan perkhidmatan berbilang bahasa dalam persekitaran yang selamat dan affirming.

Mulakan langkah pertama anda melawan buli siber hari ini bersama Soul Space, pusat kesihatan mental mampu milik terkemuka di Malaysia yang komited kepada sokongan profesional, inklusif, dan mudah diakses.

Sources

• wikiHow – 4 Ways to Report Cyberbullying

• BFokus – Cyberbullying On The Rise Among Children, Teens

• National Cybersecurity Alliance – Cyberbullying in the Workplace: How to Recognize, Address, and Prevent It

• Journal of Cybersecurity | Oxford Academic – Cyberbullying on Social Media: Definitions, Prevalence, and Impact Challenges

• Infocop – Cyberbullying: Prevention and Intervention Strategies

• Impact – Helping our kids navigate cyberbullying – A parent's guide.

• Parents – The Real-Life Effects of Cyberbullying on Children and Teens